رسیدگی به تغذیه طیور با توجه به هدف نگهداری آنها، از مهمترین عوامل در نگهداری از پرندگان مختلف می باشد. پرندگان اگر به درستی تغذیه شوند و غذای کافی و مقوی در اختیارشان قرار بگیرد هم سالم خواهند بود و هم بالاترین بازدهی را در تولید گوشت و تخم خواهند داشت.
در برخی از موارد مواد غذایی که در اختیار پرنده ها قرار میگیرد میزان ویتامین مورد نیاز آنها را تامین نمیکند. برای جبران کمبود ویتامین در طیور از مولتی ویتامین بکارگیری می شود. همچنین پرنده های زینتی نیز که در اسارت زندگی میکنند، نیاز به دریافت مکمل و مولتی ویتامین دارند.
از مولتی ویتامین ها در مواقع بسیاری می توان برای کمک به پرنده ها بکارگیری کرد. در زیر لیستی از مواقع استفاده از مولتی ویتامین ها را آورده ایم.
ویتامین ها جزوی از ترکیبات آلی هستند که با وجود اینکه پرندگان به مقدار کمی از آنها نیاز دارند اما وجود آنها در تغذیه پرندگان در عملکرد طبیعی طیور، رشد و همچنین تولید مثل آنها نقش مهمی دارند. همچنین توجه داشته باشید که کمبود یک یا چند ویتامین در پرنده می تواند موجب بروز بعضی از بیماری ها، مشکلات عصبی، لنگیدن پا و همچنین سندرم ها گردد. این ویتامین ها را هم با دادن مواد غذایی مختلف و میوه ها و هم به صورت مولتی ویتامین می توان در اختیار پرنده ها قرار داد. استفاده از سبزیجات در جیره غذایی پرندگان نیز به تامین بخش مهمی از مواد مقوی مورد نیاز بدن پرنده ها کمک می کند.
انواع ویتامین ها در دو گروه اصلی جای می گیرند. دسته اول ویتامین های محلول در چربی می باشند و دسته دوم ویتامین های محلول در آب هستند.
ویتامین های محلول در چربی عبارتند از ویتامین E، D، A و K و همچنین ویتامین های محلول در آب ویتامین های گروه B و ویتامین C می باشند.
ویتامین های محلول در آب نیاز نیست که به غذای پرنده افزوده شوند. از ویتامین C زمانی که پرنده در شرایط استرس قرار گرفته است بکارگیری می شود. در ادامه به بررسی خاصیت هر ویتامین برای طیور به طور جداگانه پرداخته ایم.
ویتامین A یکی از مهمترین ویتامین های موثر در رشد پرندگان، تولید مثل و حفظ شرایط مناسب سلول ها است. همچنین ویتامین A موجب افزایش میزان باروری در پرندگان می شود. توجه داشته باشید که کمبود این ویتامین می تواند موجب بیماری های متعددی در طیور شود. این بیماری ها عبارتند از التهاب ملتحمه، به هم چسبیدن پلک ها به وسیله ترشحات غلیظ التهابی و ترشحات چرکی از چشم و بینی.
همچنین توجه داشته باشید که کمبود شدید ویتامین A می تواند موجب نکروز و کراتینه شدن مخاط مجاری گوارشی و تنفسی گردد. روغن ماهی و سبزیجات، منبع هایی سرشار از ویتامین A می باشند.
این ویتامین در طیور موجب جذب کلسیم و فسفر و استفاده مناسب از آنها می گردد. همانطور که می دانید فسفر و کلسیم جهت رشد طبیعی جوجه ها، استخوان بندی و همچنین تشکیل پوسته تخم ضروری هستند.
ویتامین D3 در پرنده ها با تابیدن نور خورشید بر پوست آنها تولید می شود. کمبود این ویتامین موجب نرمی استخوان می گردد و در این حالت پرنده های مولد تخم هایی تولید می کنند که پوسته نازک دارند و امکان جوجه آوری از آنها پایین می باشد.
همچنین کمبود این ویتامین در طیور موجب سستی پاهای آنها و نامتعادل و کج نشستنشان می شود. منقار، چنگال و دنده های پرنده حالت نرم و ضعیفی به خود می گیرند. روغن ماهی منبعی غنی از ویتامین D3 می باشد.
ویتامین E به عنوان یکی از آنتی اکسیدان های قوی عمل می کند و این ویتامین برای عملکرد دستگاه عصبی لازم می باشد. همچنین توجه داشته باشید که این ویتامین اثر مثبتی روی غدد جنسی پرنده دارد و پیش ساز هورمون های جنسی است. کمبود این ویتامین بر جوجه ها و پرنده های بالغ اثر متفاوتی دارد. در طیور جوان کمبود ویتامین E باعث به وجود آمدن بیماری انسفالومالاسی یا همان جوجه دیوانه می شود و در پرنده های بالغ کمبود این ویتامین موجب تحلیل بافت عضلانی یا همان دیستروفی می گردد.
این ویتامین برای تولید پروترومبین ضروری می باشد. پس این ویتامین نقش پررنگی در فرایند لخته کردن خون ایفا می کند. کمبود این ویتامین در پرنده ها موجب بیشتر شدن لکه های خونی در تخم مرغ، ایجاد خونریزی در ساق و سینه و همچنین ایجاد نقص در لخته شدن خون دارد.
روغن ماهی، روغن جوانه گندم، یونجه، سبزیجات و … منابعی غنی از ویتامین k می باشند.
این ویتامین ها در بیشتر عملکرد های سوخت و ساز به خصوص متابولیسم انرژی نقش مهمی بر عهده دارند. به طور کلی برای جبران کمبود ویتامین طیور در جیره غذایی از پرمیکس ویتامینه بکارگیری می کنند که دارای ویتامین های گروه ب است.
نام دیگر این ویتامین، تیامین است. تیامین برای متابولیسم مناسب و درست کربوهیدرات ها لازم است. در پرنده هایی که از کمبود این ویتامین رنج می برند علائم مختلفی مانند کاهش وزن، بی اشتهایی، پایین افتادن بال ها و همچنین فلج شدن عضلات رخ می دهد.
سبوس گندم، سبوس برنج و دانه های غلات منبع مناسبی از این ویتامین می باشند.
نام دیگر این ویتامین ریبوفلاوین می باشد. این ویتامین در ساختار آنزیم ها و در سوخت و ساز نقش دارد. کمبود آن در جوجه های یک تا دو هفته ای، موجب اسهال، پیچیدگی پنجه و فلجی می شود.
کمبود ویتامین ب۲ در پرنده های بالغ نیز باعث کاهش تولید تخم، بیشتر شدن مرگ و میر جنین و همچنین موجب ریزش پرهای پرنده می شود. توجه داشته باشید که مخمرها منبعی غنی از ریبوفلاوین هستند.
این ویتامین نقش مهمی در سنتز کردن نوکلئیک اسید ها، متابولیسم کربوهیدرات و چربی نقش دارد. این ویتامین را می توان در تمامی مواد غذایی با منشاء حیوانی پیدا کرد.
در برخی از موارد به دان و غذای پرنده ها افزودنی های غذایی غیر مغذی می افزایند که این مواد برای تامین ویتامین طیور مناسب نیستند و استفاده از مولتی ویتامین ها می تواند ویتامین مورد نیاز پرنده ها را تامین کند. بهترین و مناسبترین روش برای مصرف مولتی ویتامین ها مشاوره با دامپزشک مربوطه می باشد. توجه داشته باشید که ویتامین پرنده حلالی به صورت پودری و قطره به عنوان مکمل به پرنده ها داده می شود.
یک نکته که باید همیشه به آن توجه کنید این است که قبل از دادن مولتی ویتامین به طیور حتما به تاریخ و روش مصرف آن نگاه کنید. هر برند نحوه مصرف جداگانه ای دارد ولی نحوه مصرف مولتی ویتامین به طور کلی به روش زیر است:
پیشگیری: ۱ میلی لیتر از محلول در یک لیتر (یا همان یک بطری کامل یک لیتری در ۱۰۰۰ لیتر) آب آشامیدنی به مدت دو روز
درمان: ۱ میلی لیتر از محلول در ۸۰۰ میلی لیتر(یک بطری کامل در ۸۰۰ لیتر) آب آشامیدنی به مدت ۳ تا ۵ روز.
۱ – پودری
این مولتی ویتامین ها در بسته های کوچکی وجود دارند و نحوه مصرف آنها به این صورت است که باید ابتدا یک بطری آب مانند بطری خالی نوشابه بردارید و تقریباً نیم لیتر آب درون آن بریزید و بعد یک قاشق چای خوری به آن مولتی ویتامین پودری اضافه کنید. پس از این کار لازم است که در بطری را بسته و آن را خوب تکان دهید. پس از دو دقیقه محلول مولتی ویتامین شما آماده است.
۲ -مولتی ویتامین های مایع:
این مولتی ویتامین ها در ظرف های بزرگ و کوچک به صورت مایع به فروش می رسند. برای آماده کردن این مولتی ویتامین ها ابتدا درون یک بطری به مقدار نیم لیتر آب بریزید و سپس ۷ تا ۸ قطره از مولتی ویتامین را در آب بریزید. بعد از ریختن چند قطره مولتی ویتامین در آب، لازم است که درب بطری را ببندید و آن را خوب تکان دهید تا رنگ زرد به خود بگیرد. سپس محلول شما آماده مصرف می باشد.
باید این مواد در مکانی خشک و در دمایی کمتر از ۲۵ درجه و دور از نور خورشید نگهداری گردند. توجه داشته باشید که محلول های رقیق شده باید حداکثر تا ۱۲ ساعت بعد از تهیه شدن مصرف گردند. برای نوبت های بعدی حتما، ظرفی که مولتی ویتامین را در آن تهیه کردید، به خوبی شست و شو دهید.
